Обама өөрчилсөн, харин бид?

Тэртээ 15-р зуунд Колумб гэж нөхөр Европоос Энэтхэг орох гээд явжээ. Тэр үед дэлхий бөөрөнхий гэдгийг мэддэг болчихсон байсан болохоор тойроод яваад оччих нь гэж бодож л дээ. Харамсалтай нь дэлхийг одооныхоос арай л жижигхэн гэж бодож байсандаа алдаж Америк тивийг нээчихжээ. Колумбаас өмнө Америка гэж хүн энэ тивд очоод үзчихсэн байсан болохоор уг тивийг Америк гэж нэрлэсэн гэдэг.
Энэтхэгийг англи хэлэнд Индиа гэдэг, Америкт очтол байж байсан уугуул хүмүүсийг нь тэгээд Индиан гээд нэрлэчихэж. Их гүрний дээрэнгүй зан гэдэг шиг тухайн үеийн Европ харсан зүйлээ өөрсдийн дураар нэрлэдэг байжээ. Үүнээс нь болоод заримдаа энд тэнд Indian гэдэг үг орсон хэлц үгийг энэтхэгчүүдийг хэлээд байна уу, америк тивийн уугуулуудыг нэрлээд байна уу гэдэгт эргэлзээд ойлгодоггүймаа. За гэхдээ энэ ч яахав.
Ингээд нөхөр Колумб эх орондоо иржээ. Хаандаа бараалхаад би танд шинэ газар олсон гээд их бахархангуй байж. Гэтэл хааных нь түшмэд нь их л дурамжхан байгаа юман дээр очиж ирчихээд сайрхах хэрэггүй, наадхыг чинь далайд гарч чадах хэн ч чадна гээд атаархангуй байжээ. Харин Колумб хариуд нь, өндөг аваад:
- Өндгийг босоогоор нь тавьж чадах хүн байна уу?
Бүх хүн өндгийг босоогоор нь ширээн дээр тавих гээд чадахгүй байж л дээ. Колумб харж харж байж байгаад, өндөгнийхөө ёроолыг хагалаад босоогоор нь тавьчихаж.
Гэтэл хүмүүс:
-Наадхыг чинь хэн ч чадий шдээ гээд бас л түүнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байж. Колумб маш тайвнаар:
-Тиймээ хэн ч чадна. Гэхдээ хэн ч эхэлж сэтгэж ингээгүй. Эхэлж хийнэ гэдэг чинь ийм үнэ цэнтэй байдаг юм гэжээ.
Энэ түүхийг бодохоор Америк тив анх нээгдсэн шигээ л өнөөдрийг хүртэл хүний оюуны бүтээл, эхэлж хийсэн, эхэлж санаачилсан болгоныг дэмжиж, урамшуулж хөгжиж ирсэн юм шиг санагддаг юм. Чадал нь байвал хэн ч тэнд юуг ч хийж, ямар ч амжилтанд хүрэх боломжтой. Гэтэл бас яг тийм биш байлаа. Европчууд анх газар олжээ.Даанч тэр нь эзэнтэй байжээ. Ингээд эздийг нь устгажээ. Индианчууд цагаан арьстнуудтай, европчуудтай хийсэн 100 100н тулааны ердөө ганцханд нь дийлсэн гэдэг. Европчуудын шинжлэх ухааны хөгжил, зэр зэвсгийн хөгжил нь хол илүү байсан болохоор уугуул иргэд шахагдан ой мод уул руу гаржээ. Ингээд хэн илүү тэр нь үлдэнэ гэдэг дүрэм үйлчилж энэ тивийг эзлэв. Газраа авчихлаа, байшингаа барьчихлаа, идэж ууж тансаглах үлдлээ. Гэхдээ ажлыг хэн хийх үү? Ингээд Африк орж ажил хийх хүнээ хайлаа, оллоо, аллаа, олзоллоо. Африкаас ирсэн хар арьстнууд нь амьтай болохоос ажлын багаж зэвсэг. Хүчтэй нь хүчгүйгээ...
Америк орныг Англиас удирддаг байсанд дургүйлхсэн "нутгийн иргэд" "эх орныхоо" төлөө тэмцэв. Энэ үед удирдагч байсан Авраам Линкольн өөрсдийнх нь хүч хүрэлцэхгүйг мэдэж байсан болохоор хар арьстнуудыг дайнд татан оролцуулав. Гэхдээ байлдсан хар арьстанд эрх чөлөөг нь олгоно гэдэг амлалтаар.
Олон жил тулалдаж 1776 онд тусгаар тогтнолоо зарлав. Хар арьстнууд эрх чөлөөтэй болов. Гэхдээ энэ эрх чөлөө нь ярьдаг багажаас гэрийн тэжээвэр амьтны доох нь хавьцаа дэвшил байлаа. Уул нь толгой дээрх үс нь буржгар, арьсных нь өнгө хар болохоос тэд хүн. Энэ цагаас хойш хар арьстнууд дутуу олдсон эрх чөлөөнийхөө төлөө тэмцсээр.
Алдарт боксчин Мохамед Али олимпын алтан медаль авчихаад ирэхэд нь хар арьстанд үйлчлэхгүй гэсэн ресторанд хооллож чадалгүй хөөгдөж алтан медалиа гол руу чулуудан хаясан түүх бий.
Америкт хүний эрхийн төлөө, арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхахгүй байхын төлөө олон жил тэмцэж, Мартин Лютр Кинг гэгч үнэтэй гавьяа байгуулсан байдаг. Түүний талаар мэдэхгүй хүн байхгүй биз ээ.
Манай оронд ардчилсан хувьсгал ялж, бид дэлхий нийтийн талаар мэддэг болох үед бүх хүн тэгш эрхтэй болсон байлаа. Гэвч 20 жилийн өмнө хэн ч Америкийн ерөнхийлөгч хар арьст хүн болно гэж боддоггүй байв. Хэчнээн тэгш эрх ярьсан ч Америкийн ерөнхийлөгч цагаан арьст яанкууд болж байсан юм. Харин 2009 онд Обама гэж нигер "Бид өөрчилж чадна" гэсээр Америкийн ерөнхийлөгч болчихвоо. Олон америкчууд, америкчууд төдийгүй дэлхий түүнээс өөрчлөлтийг хүлээж буй.
Би хувьдаа түүнээс юу ч хүлээхгүй. Яагаад гэвэл тэр хийдгээ хийчихсэн. Оюутан байхаасаа "анхны хар..." гэсэн тодотголуудыг авсаар анхны хар ерөнхийлөгч болсон. Обама ерөнхийлөгч болсноороо америк болон дэлхий ертөнцийг өөрчилсөн. Хэзээ нэгэн цагт хар арьст хүн ерөнхийлөгч болох нь тодорхой. Гэхдээ тэр яг Колумб шиг анхных нь болсон. Үүгээрээ тэр өөрчлөлтийг хийсэн. Одоо тэр олон сая хар арьстнуудын үлгэр дууриал болсон. Хар арьст жаалууд Майкл Жордан шиг, Тайгэр Вүүдс шиг, Аллен Айверсон, Кобэ Брайнт, Леброн Жеймс, 50 цент, Снүүп Дог шиг байхыг хүсдэг байсан бол одоо бүгд Обама шиг болохыг хүсдэг болсон. Тэд дуу дуулж, сагс тоглож л амжилтанд хүрч болно гэж бодож байсан бол одоо хичээлээ хийж, коллежид сурч, боловсрол эзэмшиж амьдарч болно гэж бодож эхэлсэн. Яг одоо хэдэн хар жаал Обама шиг ерөнхийлөгч болно гэж ярьж байгааг би мэдэхгүй. Гэхдээ л миний чиний хөл гарын хуруунуудаас олон гэдэгт би итгэлтэй байна.
100 жилийн өмнө дэлхийн эдийн засгийн 70 хувийг байхаа, 90-ээд оны үед талыг нь, 10-аад жилийн өмнө 40 хувийг, харин одоо 3-ны 1-ийг нь хийж байгаа энэ улс өөрчлөгдөж байна. Дэлхий ертөнц өөрчлөгдөж байна. Бид ч гэсэн өөрчлөгдөх хэрэгтэй. Бүгдээрээ өөрчилье!